Dwie koncepcje niepodległej Polski.

Przyjmuje się, że 11 listopada 1918 roku roku po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość.  Jest to data przede wszystkim symboliczna, gdyż proces odbudowy państwa nie mógł dokonać się z dnia na dzień.  Była to długa i żmudna droga, w czasie której Polacy musieli zbrojnie ustalić granice przyszłego państwa oraz zdecydować o jego kształcie – co również nie było proste. Dwaj najważniejsi ówcześni politycy – Józef Piłsudski i Roman Dmowski mieli bowiem zupełnie inny pogląd na to jak ma wyglądać odrodzone państwo polskie. O tym jak je sobie wyobrażali powiemy w dzisiejszym artykule.

Józef Piłsudski

Zacznijmy od Józefa Piłsudskiego. Ten znany pewnie większości z was polityk chciał odbudować Polskę, wzorując się na przedrozbiorowej Rzeczpospolitej. Miało być to państwo o ustroju federacyjnym, w skład którego weszłaby Polska, Ukraina, Białoruś i Litwa. Piłsudski chciał oprzeć wschodnie granice tego państwa (podobnie jak było to w czasach Rzeczpospolitej) na wielkich rzekach – Dnieprze i Dźwinie. Kluczowym partnerem Polski w tej federacji miała być Ukraina – Piłsudski utrzymywał dobre relacje z ukraińskim generałem Semenem Petlurą, którego wojska wspierały Polskę w czasie wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920. Granica między terenami polskimi i ukraińskimi miała przebiegać na rzece Zbrucz – pozostawiając Lwów po polskiej stronie. Z kolei tereny wchodzące dawniej w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego miały zostać podzielone między etnicznych Litwinów – w okolicach Kowna, Polaków – na Wileńszczyźnie i Białorusinów w obrębie Mińska. 

Roman Dmowski

Inaczej odrodzoną Polskę wyobrażał sobie Roman Dmowski. Ten polityk, nazywany często głównym ideologiem polskiego nacjonalizmu wyobrażał sobie Polskę w przeciwieństwie do Piłsudskiego jako kraj monoetniczny – zamieszkiwany przede wszystkim przez Polaków. Ta koncepcja spotykała się jednak z jednym zasadniczym problemem – na północnym wchodzie Polacy stanowili większość na terytorium od Białegostoku po Dźwińsk (dzisiejszy Daugavpils na Łotwie).  Na południowym wschodzie z  kolei tworzyli zwarte skupiska przede wszystkim w dużych miastach takich jak Lwów, Stanisławów (dzisiaj Івано-Франківськ), czy Tarnopol. Pomiędzy Wileńszczyzną, a wschodnią Galicją były jednak ogromne tereny zamieszkiwane przez Białorusinów i Ukraińców, na których Polacy byli  mniejszością. Ze strategicznego  punktu widzenia nie można było jednak z tych terenów zrezygnować– dlatego też Roman Dmowski postulował inkorporowanie tych terenów do Polski – a następnie stopniową polonizację ich mieszkańców.

Która z koncepcji zwyciężyła? Zdecydowanie inkorporacyjna, a przypieczętował ją przede wszystkim Traktat Ryski zawarty między Polską a Rosją Sowiecką w 1921 roku, w którym Polska zrezygnowała chociażby z Mińska (ku zaskoczeniu strony rosyjskiej). Umowa z Rygi sztuczniepodzieliła terytoria białoruskie i ukraińskie między Polskę i Rosję, powodując niechęć Białorusinów i Ukraińców zarówno do Polski jak i Rosji. Niestety zapoczątkowała też poważne konflikty narodowościowe, szczególnie między Polakami i Ukraińcami.

                                                                                                                                                                                                    Mateusz Demianiuk

Procent ludności posługującej się językiem polskim w II RP